Русинüв из державы Пüдкарпатська Русь за послїднї шістдисят и вüсьüм годüв натüлко утїснили прийшлі сюды украйинце, што днишньым русинам мусайно хыба лем емігровати в уже віртуалну свою вüтцьüзнину, котра дниська екзистує лем у русинськüв бисїдї.

  Май дорогоє, што днишньый русин на Пüдкарпатськüв Руси має – материзнину ! вüтцьüзнину ! дїдüзнину ! – мусить пеленати у рüдноє слово и прятати уд украйинськых убивцьüв русинської душі каммай глубоко у серци, у памняти.

  Айбо, гикой самі чуствуєме, и тот пеленочный матиріял ветешнїє. А часто й навхтема пропадать.

  Правда, подетко каже, ош овüн половку свої любови уддає прийшлüв ид нам украйинськüв бисїдї, а другу половку – рüднüв русинськüв.

  Леголаб, я в таку половинчасту любов ни віруву, бо лем пядисятперцентова любов є на вшыткы сто перцентüв брехливов.

  И кой позираву як тяжкенныма украйинськыма клепачами-бунковами бють, гикой по наковални, по русинськüв бисїдї,

обы ї домак убити, та все ми ся споминать наша сїлська кüзня,

де ся дуже часто міняли страшенні клепачі-бунковы, бо ся ламали,

а наковалня ся ни міняла ани раз.

  Тямите !? – жили сьме, гикой наковалня пуд бунковом, пуд первыма мадярами. Де суть тоты мадяре ?! – Згирили ся.

  Дале пак нас товкли чехословакы… И тоты ся изслизли, пропали, ги сüль в окропі.

  Упят прийшли мадяре, вже другі по рахованю. Изясь нас глушили бунковами нилюбови – розплещовали каждинькоє русинськоє слово. Русинські слова – живі, а мадярські бунковы ся покрышили.

  Пак до нас прийшли “ослободитилї” – совицькі хохлы з кацапами. Дуже йим ся бажило нас домак “вызволити”, а каммай уд нашої русинської бисїды…

  Русинська бисїда жиє, а “совєты” уздыхали.

  И послав Господь Бог русинам Пüдкарпатської Руси май великоє за вшытку нашу историю испытаниє - вже бüлше гикой двадцьить годüв лупашить по русинському слові май страшный уд ушыткых, што были дотüть, “низалежный” украйинськый бункüв: онь ся наковалня розогріла до самого гатара можности…

  Момент настав критичный – вать нас дüбють “низалежні”, вать –

ся ни даме !

  Як ся вд них убаранити !? Чим ?..

  Нивбиєнным русинськым словом.

  Сятым русинськым словом, што го дав русинам сам Господь Бог.

А Божоє даня є ниубиєнноє.

  Иппен тому я ся соглашу, ош серед живущої на земли худобины, я, гикой чоловік, єм май ближый уд малфі, айбо по націоналнüв приналежности – аз єсьм русин ! - май ближый им ид японцьови, гикой ид украйинцьови.

  Май перво тому, бо расово чистый русин, гикой файна, нивчüм

нивдганьошна дьüвка, спокüйно годен поникати на ся у зирькало

у свüй повный историчеськый рüст, аницят ни пудерувучи вать порфінувучи тоты ци гинтоты міста из свої историї, товды кой украйиниць сперед тым кой глипнути на ся историчеськы повноростого, мусить ся не лем удянь пудеровати, профіновати,

ай ищи й зажмурять очи, обы ни відїти тої вшыткої набытої ним страшноты.

  Тому я й кажу, ош ушытко тото, што брехливый украйиниць рахує давно урішеным, правдивый русин требує изслїдовати, аналїзовати, бо, позиравучи на вто, як из зимлї ростуть буракы вать крумплї, ни янеме твердити, ош ушытко на світї росте дольü головов.

  Нацїоналну идентичнüсть русина майперво вгалїпуєме из його способа мышления, а каммай из словочинїня, из формованя рüдної бисїды: слова - йих произношениє, построєниє фразы – синтаксис,

ударения, як у самых словах, так у цїлых предложениях русинської бисїды явно тяжівуть до бисїд горватської, сербської, чиської…

  Русинські слова Пüдкарпатської Руси, точно так гикой и рікы нашого краю, уд йих Божого сотворіня держать путь на Запад, и ни мавуть нич общого из восточныма народами, што живуть дись там за Карпатами.

  Карпаты - гатар не лем географічный, ай и – духовный: из тыма, што суть на востоцї за Карпатами, мы нигда нич общого ни мали, окроме йих окупаційных посягателств на нарüд Пüдкарпатської Руси.

  За вшытку нашу историю лем біды а нигоразды йшли до русина

з востока, изза Карпат.

  Из Божого благословіня русинськым духом ся творили вшыткы слова русинської бисїды. Сисю сяту истину подарив менї мüй рüдный Нянько Юра, котрый на сьüв божüв земли прожив дивяносто годüв. У бисїдах из ним я ся купав у нашых золотых русинськых словах, котры мüй Нянько узяв уд свого Нянька, тоже Юры, што жив онь сто дивять годüв, а праїдо мüй Иван – дїдо мого Нянька Юры - мав сто єденадцьить годüв, кой пüшов у царствіє небесноє.

  Аттыма давныма русинськыма словами, што ми йих дав у дар мüй рüдный Нянько Юра, я ся у сьüв книзї благосно дїлю из тобов, дорогый читалнику.

  Розуміву: многі річі, дїйствія, што йих русин хосновав, чинив - изїв час, а уєдно из нима удыйшли и слова, што йих словили.

Айбо мüй словничок давных русинськых слüв, так любовно мнов записанный уд мого Нянька, а через нього и уд мойых Дїдüв и Прадїдüв, ни є панахидов за удыйшлым у историю, ай – радüснов спüванков, у котрüв звинять ушытков свойыв ороньовов красов

слова, што помагали жити русинам бüлше гикой тристо-чотыристо годüв тому.

  Яка божественна фонетика – звучаниє прадавных русинськых слüв ! Кüлко в них музикы: чистої, світлої, простої -

до гениалности !

  Додюгнїм ся до них свойыма губома, покарбуляйме йих на языцї

у ротї, най искристым ороньом заблискавуть у нашых серцях:

 а х т ы к а, б а г р о л ь я, б е р ф е л а, б л ь о н ї т и,

б у д у л ь ü в, в к л а н ц, г а й г а р а, г о р г о л и ц я,

д ь о в з, ж б а т а л ü в, з г о р ц, з е л е м о з и н ь, й а л о х а,

к в а р, л и т у с, м і н т о м, н а б а ж о г о р ы, о г а л ь о н,

п е ц и г а, р е р е г, с и н т е, т у м а р о м, ф а й ф ы,

ц в і г а, ч е к е т а й я, ш к р у м, ш ч і т ь, я п о в н и к…

  Чуствуєте хоть цят чогось украйинського в аццих словах !?

  Я - ньит !

  Розтовмачуву днишньому читалникови хотьбы пару з аттых слüв:

Б а к ф а н т о в ы й – из латунї. Дав им собі вчинити бакфантові чеклендовы – закруты ид римінцям запинати онучі на постолах, обы ся ни розфырковали з нüг.

Б а ц ь к а – клякса. Позирай лем яку Полі бацьку лепнув тінтов

у ірцї.

Ч о к ы р д и й - припараженый косицями вать пірьом; тарканистоє потя. Што тото за чокырдий пофüтькує гинтам

у корчüвлю !?..

  Но, та най бы ми датко вповів, ош етимологія, гикой и хоснованя аццих слüв, суть вкрайинськыма !

  Най бы подетко догадав нам, днишньым русинам, ош ци были

бакфантові чеклендовы на постолах у Богдана Хмелницького, Тараса Шевченькы ци в Штефана Бандеры !..

  А дорогому читалникови уповім, ош у мому словникови давных русинськых слüв, якым начинаву сисю книгу, я дав слова, котрых

и в поминї ниє у майавторитетному дїла мене истинно русинському єднотомному “Словникови…” (2008 г.) професора Ивана Сабадоша, ани у шістьтомному “Словарьови русинського языка” (2001-2009 гг.) Юрія Чорі. Ни кажу вже нич за дуже нидüдавый, лингвистично домак слабкый, хоть и дватомный, “Словник русинсько-руськый” (2007 г.) Ігоря Керчі.

  Хотячи загнати русина в тупик, “подеко из відїка” провокативно звідать, ош удколи тото люди яли говорити по русинськы.

  Я точно знаву ош удколи.

  До начала строїня Вавилонської башнї русины, (дорогый читалник розуміє, ош нигда нияка стройка на земли ся ни вбходила без русинüв !), гикой ушытка земна чилядь, ишли у потоцї всеобщого языка – бисїды Адама и Євы. А по розрушіню Вавилонської башнї и змішаню бисїд, русины ся вернули из вавилонськых заробкüв домü за Карпаты (тко ни вірує – най читать Біблію !), хоснувуть Богом йим дану русинську бисїду,

и типирькы рідко ся подавуть на заробкы в тот далекый біблійный відїк, а урвати даякый грайцарь ходять у ближі державы:

у Мадярщину, Чихію, Билгію.., а инколи и в даликі: в Росію, на Вкрайину…

  Но, а при класифікациї бисїд, русинську уднесли до апріорної,

а вкрайинську – до апостеріорної. Тко розуміє – ни зачудує ся, ош русины и вкрайинце и туйкы суть по разных берегах лингвистичного потоку!

  И по разных берегах музыкы !

  У сьüв книзї я даву даз пüвдрага изрьüв давных русинськых слüв,

хоснованых ищи мойыма прапрадїдами, онь видить ми ся, ош я засягаву в ищи тоты часы, кой майже всї хосновані слова значили дїла русина самі конкретні предметы – лексичноє обозначіня явлений абстрактных ся лем зачинало.

  Слова сисї ба ци ни з дїтинського возраста русина, кой ищи вшыткый світ довкола русина мав дїтинськый вік – вік чистої правды, из якої ся родила правдива віра русина: майперво было слово – віра прийшла по ньому.

  Порозуміти и приняти сисї слова годны люде, што мавуть не лем очи, обы увідїти, не лем уха, обы учути, ай и серце, обы ся углубити у сакралноє значіня май первої тої русинської новты -музыкы, што йих напрастала.

  Фонетичноє, алитеративноє звучаня первісного русинського слова є ци ни май важным у його межеособному функціонованю:

ушыткы русинські слова рождала щомайпоетична музыка, яка навхтема звучала и звучить у души русина. Русинськоє слово ся зачадало из музыкы, а божественна музыка є одкровенійом май высокым, гикой мудрüсть и філозофия.

  На габах русинської музыкы з душі русина выплывало русинськоє слово.

  Звуковый знак – слово – збüлшого має обєктивну схожüсть из тым, на што вказує, ци што заміщать.

  Воистину русинськоє слово ся зачинать купати в божüв благодати, кой русин половіньово уогнює из свої душі май ялі ритмомелодичні коломыйкы, спüванкы.

  Неизличиму йих многüсть знала, прощена бы, моя Мамка Гафія. Висилі спüванкы цоконїли в йиї голосї, гикой ярнї потятка.

А сумні – онь рыдали:

Куды м давно хожовала,

Верба ружі ружовала.

А типирькы куды зайду,

Лем листок пожовклый найду.

  Поправдї давні русинські спüванкы записав я из голоса мої Мамкы Гафії, и даву йих туйкы отдїлным роздїлом.

  Так же отдїлным роздїлом даву мої днишнї спüванкы, гикой пудтверджіня того, ош русинськоє слово є воистину ниубиєнноє – живе, дыше в нашому народї и дниська.

  Мушу туйкы вповісти й тото, ош руно двадцьить годив тому я быв упустив нивеличку книжичку - мою першу РУСИНСЬКУ ! –

“Дїалектарій, авать Мила книжочка русинської бисїды у віршах”, у котрüв им сповив у курті стишкы бüлше гикой пüвдрага изирьüв нашых русинськых слüв.

  Обы мüй дорогый читалник порозумів призначіня тої книжичкы,

процітуву пролог до ниї:

 

П Р О Л О Г

 

Коли побачив, що вмирає все,

Я найрідніше взявся рятувати –

Слова, якими говорила мати,

Потік, що вже лиш спомини несе.

 

Яку зумів, таку споруду звів –

Тут серце й розум працювали в парі.

Споруду я назвав – Д І А Л Е К Т А Р І Й –

Музей, чи пантеон померлих слів.

 

Раз в пантеоні, значить – неживі…

Слова, що народилися в Карпатах,

Не сміють і не вміють помирати –

Е П І Л О Г

 

Я плачу, бо не хочу щоб вмирали

Слова, якими говорив мій дід,

Якими мати сповивала рід,

Якими захищала нас від бід –

Слова, що так багато працювали,

Нехай у ваших душах прозвучать !

В мені вони живуть.

Мені вони болять !

 

  Товды я щи лем переходив из украйинського писма на русинськоє, та м собі доволяв и аттакі украйинські пасажі.

  Из “Дїалектарія…” в сисю книжку м ни взяв нич: русинськоє

кываня ся товды лем розпочинало, та на тот час доста было усыпати сперед людські очи хоть тоту пüвдрагаизрьову жминьку русинського ороня.

  А типирькы м посяг у таку давнину русинськых словесных драгоцїнности, што и долонї, и душа ми ся низгасно світять уд того серенчливого додюгу до них.

  Тай ты, дорогый читалнику, ся додюгни до сього ниубиєнного русинського скарба, и вчуєш як ти в серци ся розливать теплыня прадавного русинського житя, раз и навхтема данного русинам Господом Богом.

  Онь ся ми видить ош из аттакыма крылатыма словами чилядчя мало бы лїтати, айбо майже ош наш світ ищи ся ни натüлко постарів, обы люде лїтали.

  Лем штось дуже много вкрайинцьüв в послїднї годы “поприлїтало” до нас на Пüдкарпатську Русь - украйинце втїкавуть из того, што колись было Украйинов, гикой щуры из потопавучої шіфы ! Та й ищи куды бы ни прибігли, сигіняшні, та всяды гойкалувуть, ош иппен тото и є – Украйина…

  Годно быти, ош пудникали намальовану америцькыма а європськыма полїтологами мапу Централної Європы за 2022-ый гüд:   видиме на ньüв Пüдкарпатську Русь, Галіцію, Холмщину...,

а Вкрайины ни видиме - хвалабов, ниє на мапі Європы такого антибожого конгломерата гикой Украйина: вто, што ся было вчинило проты волї Божої, мало ся згирити и ся згирило (позирай аццисю мапу на послїдньüв таблици сиї книгы !).

  Айбо – нас най нашоє болить.

  Уже дакüлко изирьгодüв русины мавуть дану йим Господом Богом свою зимлю – Пüдкарпатську Русь.

  Иппен на сьüв земли русины суть дуже давным народом.

  Наша история ся начинать дакüлько изирьгодüв тому.

  Такоє екзистованя у часї ни годно быти без сознатилної роботы народа и його националної елїты.

  А яка робота народа без свої, Господом Богом нам даної,

бисїды !?..

  Русины на исконно свойüв земли из исконно свойыв бисїдов суть.

  Русинська держава в нас буде.

 

Иван ПЕТРОВЦІЙ,

выключенный из спілкы письменникüв Украйины

“за участь у русинстві, яке є антиукраїнським”